کتاب و نشست

در نخستین نشست از سلسله نشست‌های نقد کتاب کودک و نوجوان که در کتابخانه مرکزی و نشر دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، مهدی فردوسی مشهدی به تحلیل کتاب مصوّر «نارنج یلدا» پرداخت.

این نشست به همت کتابخانه مرکزی و نشر دانشگاه فردوسی مشهد و با هم‌کاری باشگاه دانش‌افزایی و بهره‌وری ادبیات دینی کودک و نوجوان (بادبادک)، در قالب میز نقد کتاب کودک و نوجوان و با حضور شماری از پژوهش‌گران، دانش‌جویان، پدیدآورندگان و مربیان ادبیات کودک و نوجوان برگزار شد.

تحلیل اسطوره‌شناختی یلدا

فردوسی مشهدی محتوای این کتاب را نوعی اسطوره کیهان‌شناسانه و یزدان‌شناسانه برشمرد.

میترا ایزد پیمان، روشنایی، جنگ‌آوری، پاکی و ناآلودگی بود. کلیسای روم در سده چهارم میلادی، ۲۵ دسامبر (مقارن با ولادت میترا) را روز ولادت عیسی تعیین کرد.

تفاوت «افسانه» و «اسطوره»

فردوسی مشهدی با اشاره به تفاوت‌های «افسانه»، «قصه پریان» و «قصه جانوران» با «اسطوره» تأکید کرد:

محتوای متنی کتاب «نارنج یلدا» نوعی بازآفرینی خلاق از متنی اساطیری توصیف شد.

تحلیل نمادهای کتاب

این استاد دانشگاه به تفسیر نمادین عناصر مختلف کتاب پرداخت:

معیارهای بازآفرینی اسطوره برای کودک و نوجوان

فردوسی مشهدی با بیان معیارهای نقد ادبی برای بازآفرینی اساطیر، این پرسش‌ها را مطرح کرد:

• آیا هسته اسطوره‌ای در این کتاب حفظ شده است؟
• آیا کودک/نوجوان می‌تواند با قهرمان هم‌ذات‌پنداری کند؟
• آیا مخاطب روایت را با توجه به سطح زبانی و روایی آن دنبال می‌کند؟
• آیا متن امکان تخیل، پرسش و گفت‌وگو پدید می‌آورد؟
• آیا اثر، کودک را در معنایابی دست‌کم می‌گیرد؟

ویژگی‌های مثبت کتاب از نگاه وی:

حفظ خط روایی، شخصیت‌ها و منطق اسطوره، حذف یا تعدیل عناصر نامناسب، وفاداری به متن مبدأ، استفاده خلاق از هسته اسطوره، امکان تغییر در روایت، افزودن عناصر هم‌دلانه و معاصر و وفاداری به «معنا» نه صرفاً «روایت تاریخی».

نقطه ضعف اصلی:
زبان باستانی (آرکائیک) و مطنطن کتاب که ممکن است ارتباط مخاطب کودک را با متن دشوار سازد و او را صرفاً به تصاویر متکی کند.

اهمیت نقد و راه‌اندازی کتابخانه تخصصی

فردوسی مشهدی: «بسیاری از کتاب‌های کودک و نوجوان منتشر می‌شوند، اما نقد حرفه‌ای همه آن‌ها کم‌تر صورت می‌پذیرد. برگزاری نشست نقد، جایگاه پدیدآورندگان را بهینه می‌سازد و در نهایت به ارتقای سطح شناختی مخاطب منجر می‌شود.»