در مراسمی با حضور استادان، دانشجویان و مسئولان کتابخانه مرکزی و نشر دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد؛

در نشست رونمایی از دو کتاب تازه‌انتشار دانشگاه فردوسی مشهد، که با حضور اعضای هیأت علمی، دانشجویان و همکاران کتابخانه مرکزی و نشر دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، مسئولان و نویسندگان آثار به تشریح اهمیت نشر دانشگاهی، فرایندهای تخصصی انتشار و رویکردهای نظری این دو کتاب پرداختند. در این برنامه دکتر محسن جان‌پرور و دکتر حسین اکبری ضمن معرفی آثار خود، به پرسش‌های علمی حاضران نیز پاسخ دادند.

به گزارش فرنا (رسانه پژوهشی دانشگاه فردوسی مشهد)؛ مراسم رونمایی از دو کتاب «جامعه‌شناسی آسیب‌ها و مسائل اجتماعی: از بینش‌های نظری تا مداخله‌های سیاستی» تألیف دکتر حسین اکبری و «نگرشی نو به فلسفه جغرافیا: چیستی و چگونگی» نوشته دکتر محسن جان‌پرور شنبه ۲۴ آبان ماه در سالن ورودی کتابخانه مرکزی و مرکز اطلاع‌رسانی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد.

در ادامه دکتر حسین اکبری، عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد و نویسنده کتاب «جامعه‌شناسی آسیب‌ها و مسائل اجتماعی: از بینش‌های نظری تا مداخله‌های سیاستی»، در معرفی اثر خود گفت یکی از چالش‌های مهم تدریس این درس در دانشگاه، کمبود منابع جامع و به‌روز بوده است. او توضیح داد: «منابعی که داشتیم عمدتاً مربوط به دهه هفتاد بود و کتاب آموزشی تازه‌ای در این حوزه تألیف نشده بود. به همین دلیل حدود دو سال پیش تصمیم گرفتم مباحث کلاس‌ها را با مطالعات گسترده‌تر جمع‌بندی کنم و تبدیل به کتابی جامع کنم. نگارش این کتاب تقریباً دو سال طول کشید.»

ایشان با تشریح ساختار کتاب گفتند این اثر از سه بخش تشکیل شده است: «در بخش اول مفاهیم پایه‌ای حوزه آسیب‌ها و مسائل اجتماعی، تفاوت واژه‌ها، مباحثی مانند انحراف اجتماعی و جرایم اجتماعی و نظریه‌های این حوزه را توضیح داده‌ام. یکی از بخش‌های مهمی که برای نخستین‌بار وارد این مباحث شده، بحث پیچیدگی آسیب‌ها و مسائل اجتماعی است. این موضوع در کتاب‌های قبلی کمتر دیده می‌شود. اهمیت نگاه پیچیده و پرهیز از ساده‌سازی مسائل اجتماعی باعث شد بخشی از کتاب را به این حوزه اختصاص بدهم تا خوانندگان بدانند این عرصه برای سیاست‌گذاری بسیار دشوار و ترکیبی از عوامل متعدد و به‌هم‌پیوسته است.»

اکبری درباره بخش دوم کتاب گفت: «در فصل دوم پنج آسیب مهم و مبتلابه جامعه امروز، مانند طلاق و اعتیاد، با جزئیات بررسی شده‌اند؛ از وضعیت و عوامل شکل‌دهنده تا پیامدهای آن‌ها.» او افزود: «در بخش سوم وارد حوزه سیاست‌گذاری شده‌ام و یک مدل نوآورانه با عنوان مدل داسک ارائه کرده‌ام؛ مدلی که حاصل کار نظری خودم است و به‌عنوان روشی برای مداخله در حوزه آسیب‌ها و مسائل اجتماعی پیشنهاد شده. همچنین نگاهی به ساختار مدیریت آسیب‌ها در کشور و اشکالات موجود انداخته‌ام و یک مدل مطلوب مدیریتی نیز ارائه کرده‌ام.»

او درباره هدف نهایی این کتاب گفت: «این اثر از شناسایی مفاهیم پایه، تا شناخت عوامل ایجاد آسیب و در نهایت طراحی مدل‌های سیاست‌گذاری و مدیریتی، یک مسیر کامل را طی می‌کند. درواقع کتاب مقدمه‌ای بر یک سه‌گانه است. جلد دوم درباره مدل‌های مدیریت مسائل اجتماعی پیچیده در حال نگارش است و جلد سوم به کاربرد این مدل‌ها در مدیریت حداقل ده آسیب و مسئله اجتماعی خواهد پرداخت. امیدوارم طی امسال و سال آینده این سه‌گانه تکمیل شود.»

در ادامه جلسه، یکی از دانشجویان درباره اینکه آیا در کتاب به آسیب‌های نوظهور نیز پرداخته شده است پرسید. اکبری در پاسخ گفت: «در جلد سوم به برخی آسیب‌های نوظهور پرداخته می‌شود. اما پنج مسئله‌ای که فعلاً بررسی شده‌اند، مسائل اصلی و پایه‌ای جامعه ما هستند. البته نکته‌ای که شما گفتید کاملاً صحیح است؛ این حوزه بسیار پویا است و آسیب‌های امروز با آسیب‌های ده یا بیست سال پیش تفاوت فراوانی دارند. مثلاً طلاق امروز همان طلاق بیست یا سی سال پیش نیست؛ عوامل، الگوها و زمینه‌های آن بسیار پیچیده‌تر شده است. بنابراین به‌روز کردن دانش ما و دانشجویان در این زمینه ضروری است.»

اکبری با اشاره به گستردگی متغیرها در تحلیل مسائل گفت: «در هر آسیب اجتماعی معمولاً بیش از صد تا صدوبیست عامل دخیل هستند. نمی‌توان گفت فقط اقتصاد، فقط خانواده یا فقط جامعه تعیین‌کننده‌اند. همه این عوامل در یک شبکه پیچیده با هم کار می‌کنند. من در مدل داسک تلاش کرده‌ام سهم هر عامل را مشخص کنم و به تحلیل دقیق‌تری برسم.»

دکتر اکبری در بخش دیگری از نشست، در پاسخ به سوال یکی از دانشجویان مبنی بر اینکه آیا در آثار آینده به موضوعات جدیدی مانند برخی هویت‌های نوظهور یا مسائل اقلیت‌ها پرداخته خواهد شد؟ گفت: «ما با طیف گسترده‌ای از آسیب‌ها روبرو هستیم و ناچاریم اولویت‌بندی کنیم. برخی آسیب‌ها هنوز آن‌قدر عمومیت ندارند که به‌عنوان مسئله اجتماعی بررسی شوند. در حال حاضر تمرکز ما بر آسیب‌هایی است که بیشترین تأثیر را بر زندگی مردم دارند و از نظر عمومیت و آسیب‌زنندگی در سطح بالاتری قرار می‌گیرند.»

او درباره موضوعات جدیدی که در حال بررسی است گفت: «یکی از مسائلی که این روزها درگیر آن هستم، موضوع مصرف آب است. این مسئله معمولاً به‌عنوان یک چالش مدیریتی دیده شده، اما اکنون به سمت مسئله اجتماعی حرکت کرده است. با مدل داسک در حال تحلیل این چالش هستم. امیدوارم نسل بعدی پژوهشگران بتوانند به مسائل آینده نیز بپردازند و با دید پیش‌بینی‌گرانه وارد این حوزه شوند.»

در بخش معرفی کتاب دوم، دکتر جان‌پرور با اشاره به اینکه دیدگاه بسیاری از صاحب‌نظران، مدیران و حتی عمومی‌ترین مخاطبان هنوز جغرافیا را به «کوه و دشت» تقلیل می‌دهد، گفت همین نگاه محدود موجب شده ظرفیت واقعی جغرافیا برای انسان معاصر دیده نشود.

او با اشاره به تأثیرات نگاه بهره‌بردارانه پس از انقلاب صنعتی گفت: «انسان تصور کرد با فناوری می‌تواند هرگونه بهره‌برداری از فضا را انجام دهد. خروجی این تصور همان وضعیتی است که اکنون می‌بینیم؛ از سدسازی‌ها گرفته تا تغییرات گسترده کاربری. فضا از حالت طبیعی و هارمونیک خود خارج شده است.» جان‌پرور ادامه داد: «در چنین شرایطی تنها علمی که می‌تواند تعادل را بازگرداند جغرافیاست؛ جغرافیایی که با نگاه تازه و بازبینی‌شده بتواند فضا را بفهمد و از دل همان واقعیت‌ها هارمونی را احیا کند. اگر این تعادل بازنگردد، هیچ فناوری و هیچ میزان ثروت ما را به سامان نخواهد رساند.»

ایشان درباره رویکرد کتاب توضیح دادند: «در این اثر ابتدا به این پرسش می‌پردازیم که جغرافیا چیست و چگونه می‌توان آن را با نگاهی نو معنا کرد. سپس نشان داده‌ایم یک جغرافیدان چگونه می‌تواند فضای جغرافیایی را سامان دهد. جغرافیا علمی است که از داده‌های علوم دیگر استفاده می‌کند اما با نگاه کلان خود، چالش‌های فضا را شناسایی و برای بهزیستی انسان برنامه‌ریزی می‌کند.»