ابزارهای مدیریت منابع و استناددهی این امکان را فراهم میکنند که تمام منابع پژوهشی - اعم از مقالات و کتابها تا منابع آنلاین - را در کتابخانه دیجیتال شخصی و منظم ذخیره و دستهبندی کنید. با یکپارچهسازی این ابزارها با نرمافزارهای واژهپرداز، میتوان به سادگی و به صورت خودکار، استنادهای درونمتنی و فهرست منابع نهایی را با هر سبک استناددهی مورد نظر ایجاد کرد. این کار نه تنها دقت و سرعت پژوهشگر را در استناددهی افزایش میدهد، بلکه از بروز خطاهای ناخواسته که ممکن است به اتهام سرقت علمی منجر شود، جلوگیری میکند. در این بخش، به معرفی و مقایسه مهمترین ابزارهای این حوزه میپردازیم.
معرفی نرم افزارEndNote 2025 (اندنوت)
نرم افزار EndNote 2025 چیست؟
شرکت کلاریویت Clarivate یکی از بزرگترین شرکتهای ارائه دهنده اطلاعات و خدمات تحلیلی در دنیا ، نسخه جدید نرم افزار اندنوت EndNote خود را با نام EndNote 2025 معرفی کرده است. EndNote یکی از نرمافزارهای مدیریت منابع است که به پژوهشگران کمک میکند تا مقالات، کتابها و بقیهی منابع خود را به راحتی سازماندهیکرده و در نوشتهها و مقالات خود به آنها ارجاعدهند. نسخه جدید EndNote 2025 دارای ویژگیهای جدیدیست که با استفاده از هوش مصنوعی، کار پژوهش را بسیار آسانتر و سریعتر میکند.
ویژگیهای اندنوت 2025
• افزوده شدن ابزار هوش مصنوعی و امکان جستجو و استناددهی مستقیم از فایلهای PDF

• امکان افزودن یادداشت، برجستهسازی مطالب و همچنین مشخصکردن مطالب کلیدی در فایل PDF

• ادغام با پایگاههای اطلاعاتی Web of Science (WOS) و PUBMED

• امکان جستجوی پیشرفته منابع بر اساس نویسنده، سال و ...

ورود اطلاعات از Googel scholar، elsevier و Pubmed


زبانهها (تب ها) نرم افزار به شرح زیر ذیل است:
تب Summary : در این قسمت اطلاعات مختصری از رفرنس مانند عنوان، نام نویسندگان و ... به همراه لینک دسترسی به صفحه رفرنس نمایش داده میشود ( کریمزاده، ۱۴۰۳).

تب :Edit در این پنل میتوانید در بین فیلدهای رفرنس ها جابه جا شوید و در صورت نیاز لازم را انجام دهید. در پایان با کلیلک روی گزینه save تغییرات ذخیره خواهند شد (کریمزاده، ۱۴۰۳).

تب :PDF با کليک بر روي گزينهPDF، فايل هاي PDF را در پنل PDF میتوانید مشاهده و ابزارهای مختلف یادادشتبرداری و ابزارهای هوش مصنوعی و ... را برای فایل استفاده کرد.

• تشخیص منابع تکراری

مدیریت اطلاعات وارد شده به اندنوت
گروهبندی منابع
با ایجاد گروههای اختصاصی در اندنوت میتوانید منابع خود رو طبقه بندی کنید تا بازیابی آنها در زمان سریعتر و دقیقتر انجام شود (کریم زاده، ۱۴۰۳).
ساختن گروه Create group
با استفاده از آیکون My group در نرم افزار و کلیک راست روی این گزینه و انتخاب Create group میتوانید یک گروه تشکیل دهید.

ساختن گروه عمومی Custom Group
از منوی Group گزینه Add Reference To و سپس Create Custom Group را انتخاب نمایید و یا بر روی منابع انتخاب شده رایت کلیک نموده Add Reference To و سپس Create Custom Group را انتخاب نمایید . در منوي سمت چپ نام گروه مورد نظر را وارد نموده و Enter نماييد. منابع انتخاب شده در اين گروه قرار ميگيرد (کریم زاده، ۱۴۰۳).

ساختن گروه هوشمند Group Smart :
اساس کار گروه هوشمند استراتژي جستجو است. براي اين کار بر روي گزينه My Group کليک راست نماييد و گزينه Create smart group را انتخاب کنيد و يا از منوي Group گزينه Create smart group را انتخاب نماييد. در پنجره Smart group ابتدا يک نام براي گروه خود انتخاب نماييد. سپس استراتژي جستجوي خود را تعريف و کليد create را کليک نماييد تا يک گروه هوشمند ساخته شود (کریم زاده، ۱۴۰۳).

Group set: براي دستهبندي گروهها در زير يک عنوان در پنل گروه بکار ميرود. براي ساختن آن بر روي گزينه group My کليک راست نماييد و گزينه Create group set را انتخاب و سپس نام دسته گروه خود را تعيين نماييد و يا با استفاده از منوي group > Create group set را انتخاب نماييد. در زير هر set Group ميتوانيد تعدادي گروه را قرار دهيد (کریم زاده، ۱۴۰۳).
تگگذاری هوشمند منابع
از منوي Tags، Tag Create را انتخاب يا روي + در کنار My Tags کليک کنيد. يک نام براي تگ خود ايجاد کنيد و يک رنگ را انتخاب کنيد، سپس بر روي ايجاد برچسب کليک کنيد (کریم زاده، ۱۴۰۳). این قابلیت تگ گذاری منابع به کاربران امکان میدهد منابع را برای اهداف خاص سریعتر ارزیابی و بهتر سازماندهی کنند.

قابلیتهای نسخه وب EndNote
- امکان استفاده از نرم افزار با هر کامپیوتر عمومی بدون نیاز به نصب نرم افزار
- اشتراکگذاری منابع و گروهها با سایر افراد
- همگامسازی خودکار با نسخه دسکتاپ
- پشتیبانی کامل از پایگاههای اطلاعاتی
- جستجو مجلات مناسب برای انتشار و چاپ مقاله نگارش یافته
استناددهی منابع در فایل ورد
برای افزودن منابع به مقاله در حال نگارش میتوانید یکی از روشهای زیر را انتخاب کنید.
۱- برای درج خودکار استنادها در ورد، از گزینهی citation Insert در زبانه Endnote2025 استفاده کنید.

۲- از ابزار citation Insert در محيط اندنوت می توانید استفاده کنید. بدین صورت که برای متن مقاله در حال تایپ در حال تايپ خود، مکان نما را دقيقا به جايي ببريد که ماخذ بايد درج شود. سپس روي آيکون Endnote Go to از نوار ابزار اندنوت کليک نماييد. در ليست رفرنس هاي موجود در کتابخانه شخصي خود رفرنسهای مورد نظر خود را بيابيد و با کليک روي آن، آن را انتخاب نماييد. با گرفتن کليد Ctrl و کليک ميتوانيد بيش از يک رفرنس را انتخاب نماييد. اکنون با کليک بر روي آيکون Insert citation ، مآخذ در محل پيش بيني شده درج خواهد شد و اطلاعات کامل کتاب شناختي در پايان متن ظاهر ميشود (کریم زاده، ۱۴۰۳).
سبکهای مورد نظر منابع خود را در محیط نرم افزار ورد میتوانید از این مسیر انتخاب کنید.

منابع
کریم زاده، س. (۱۴۰۳). راهنمای آموزشی End note 21 . دانشگاه علوم پزشکی شیراز, ۵۲-۱.
معرفی نرمافزار استناددهی پژوهیار
پژوهیار، نرمافزار مدیریت منابع و استناددهی
پژوهیار، نرمافزار مدیریت منابع و استناددهی است که در سال ۱۳۹۲ توسط مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) توسعه یافت. این ابزار قدرتمند، با پشتیبانی از استانداردهای استنادی متنوع و قابلیت سازماندهی اطلاعات، به منظور ارتقاء دقت و افزایش بهرهوری در فعالیتهای پژوهشی طراحی و منتشر شده است. این نرمافزار که پیشگام ابزارهای استناددهی و سازماندهی منابع در ایران است، راهکاری جامع برای مستندسازی پژوهش ارائه میدهد. «پژوهیار» به محققان کمک میکند تا منابع علمی خود را به صورت کارآمد گردآوری و در دستهبندیهای متنوع سازماندهی کنند. قابلیت کلیدی این برنامه، امکان استناددهی و تولید کتابنامه به صورت خودکار و منطبق بر شیوهنامههای مختلف برای استفاده در مقالات، پایاننامهها و کتب است(سلطانی، ۱۳۹۴).
چرا پژوهیار را انتخاب کنیم؟
پشتیبانی از منابع فارسی و سبک های استناددهی داخلی
یکی از قابلیتهای ویژه این نرم افزار پشتیبانی از متون فارسی و سبکهای استناددهی مورد تایید مجلات و نشریات داخلی است. این قابلیت چالش همیشگی استناددهی منابع فارسی هنگام نگارش متون علمی در نرم افزارهای مشابه خارجی را به طور کامل مرتفع میسازد.
مقرون به صرفه بودن
این نرم افزار در مقایسه با نرم افزارهای مشابه خارجی به صورت رایگان است و کاربران میتوانند آن را به راحتی دانلود کنند.
سهولت کاربری
طراحی محیط کاربری به زبان فارسی موجبشده است تا حتی کاربران مبتدی نیز بتوانند به راحتی از آن استفاده کنند.
قابلیتهای پژوهیار
• امکان ایجاد پوشه و زیر مجموعه مجزا برای منابع مورد نظر
• افزونه قابل نصب برای مرورگرهای کروم، فایرفاکس و اپرا
• قابلیت دانلود همزمان چند منبع از پایگاههای داخلی و انتقال به پوشه مورد نظر در نرم افزار
• دارا بودن سبکهای استنادهی مختص با دانشگاهها و مجلات مختلف داخلی
• تنظیم سبک استنادهی هنگام نیاز فوری برای ارسال مقاله به مجلات داخلی
• هم سازی منابع
• استنادهی آنلاین بدون نیاز به ایجاد حساب کاربری در سایت پژوهیار
• یکپارچه سازی آسان نرم افزار با ورد
دسترسی به نرم افزار
نرم افزار را میتوانید از سایت پژوهیار بر روی ویندوز و مرورگر خود نصب کنید.
استفاده از پژوهیار در نگارش متون علمی
پس از نصب پژوهیار در ویندوز برای ایجاد فهرست منابع از گزینههای درج استناد و درج کتابنامه در زبانه پژوهیار در فایل ورد استفاده کنید.
منابع
سلطانی، ف. (۱۳۹۴). پژوهیار ۲؛ بستری نو برای پژوهشی هوشمندانه. ره آورد نور. فصلنامه ۵۳، ص ۲.
معرفی نرمافزار Zotero (زوترو)
معرفی نرم افزار mendeley (مندلی)
معرفی نرم افزار citavi (سیتاوی)
معرفی نرم افزار Reference Manager (رفرنس منیجر)
Reference Manager اولین نرم افزار مدیریت منابع بود که توسط شرکت تامسون رویترز به فروش رسید. در سال ۱۳۸۱ توسط ارنست بوییتلر و ارل بوییتلر توسعه یافت. این نرم افزار پس از توقف توسعه آن در سال ۱۳۸۷ شرکت تامسون رویترز فروش آن را در ۳۱ دسامبر ۲۰۱۵ متوقف کرد تا به صورت انحصاری روی Endnote تمرکز کند. Endnote در سال ۲۰۱۸ از تامسون رویترز جدا شده و به کلارویت پیوست. EndnoteX7 میتواند پایگاه دادههای Reference Manager را وارد کند و اسناد که با فرمت Reference Manager قالب بندی شدهاند را به فرمت Endnote تبدیل کند.
محدودیتهای Reference Manager
۱ عدم پشتیبانی
عدم پشتیبانی بعد از سال ۲۰۱۵ و کاربران از سایر نرم افزارها بایستی استفاده میکردند.
۲ عدم قابلیت ابری
عدم قابلیت ابری و کاربران فقط از یک دستگاه میتوانستند با آن کار کنند.
۳ هزینه لایسنس
هزینه لایسنس چون نرم افزار تجاری بود تهیه نسخه اصلی برای پژوهشگران دشوار بود.
۴ محیط کاربری قدیمی
محیط کاربری قدیمی که رابط کاربری ساده بوده ولی با استانداردهای جدید کمتر سازگار بود.
نتیجهگیری
به طور کلی Reference Manager را میتوان سنگ بنای نرمافزارهای مدیریت منابع علمی دانست. تجربه کاربران با این نرمافزار مسیر توسعه و ارتقای ابزارهای امروزی را هموار کرد. این نرم افزار پیشگام نسلی از ابزارهای پژوهشی بود که مسیر پژوهشگران و دانشجویان را برای نگارش علمی هموار ساخت.


